Mirlitonfanfare "De Klomp"

1938; de wereld stond in brand!! Een zware financiële crisis had de wereld getroffen. En als er een crisis is, zocht je vroeger, net als tegenwoordig, de schuld bij een ander. In de wereld waren er een paar heren, die daar heel goed in waren. Vooral Hitler, Stalin, Franco, Mussolini en de generaals in Japan zagen overal boemannen in, behalve in zichzelf. Er was een enorme werkeloosheid, de armoede onder de burgerbevolking was zeer groot.

En hoe beleefden wij dat in ons dorpje? Via de eerste radio’s en de krant hoorden we natuurlijk, dat er in de wereld allerlei rare dingen gebeurden. Eigenlijk ongeloofwaardige zaken; je schiet toch niet zomaar iemand dood, omdat hij een Jood is. Mensen vergassen, die zwakzinnig zijn? Och, dat kan toch niet. De economische crisis had natuurlijk wel zijn invloed op het leven van de gewone Moergestelnaar; maar als het te erg werd, greep het armencomité wel in. Er mocht in ieder geval niemand verhongeren.

Ja, als je een baan of bedrijf had, had je niet zoveel vrije tijd. Als je ’s morgens om 6 uur op moest staan en dan tot ’s avonds minimaal 6 uur moest werken en daarna de moestuin nog moest bewerken, dan had je niet zoveel behoeften meer aan recreatie (dat woord kende men niet eens). Je ging ’s zondags naar de eerste mis en als je goed gelovig was ook naar de Hoogmis en ’s middags naar het Lof en dan had je je portie recreatie wel gehad. Na de ‘leste’ mis gingen de mannen nog een borreltje ‘vatten’ in een van de vele Moergestelse kroegen.De muzikale talenten konden in Moergestel wel aan hun trekken komen. In 1838 was het zangkoor Cantate Domini al opgericht. Vanaf 1911 bestond er ook al een fanfare, nu bekend onder de naam Koninklijk Erkende Muziekvereniging Harmonie ‘’Prinses Juliana”. Maar ja, dan moest je wel muzikale talenten hebben en de contributie kunnen betalen! En er zijn er altijd, die het talent missen en het geld en toch graag een beetje muziek willen maken. En dan verzinnen ze er in Gèssel gewoon iets op: een hermennie veur èrme miense mee gin talent of cent; een mirlitonfanfare, waarin je ook nog kunt meezingen.

Volgens de overlevering was er aan de Oisterwijkseweg in 1938 een keer een buurtfeest, op het terrein van de Firma Van Bommel. Ook toen al waren er een paar mannen, die niet naar huis konden gaan, die dus bleven ‘plèkken’; een bekende Moergestelse ziekte. Goris Janssen, Jan van Gorp en Jo Schepens namen nog een extra glaasje en toverden uit hun zak een leuk fluitje; een mirliton. Geïnspireerd door de drankjes floten ze er die nachts vrolijk op los. De drie besloten een fanfare op te richten; net zo een als ze in Tilburg hadden; De Blauwe Kielen. Ze kregen heel veel steun van Piet Schilders en Jan-oom van Elderen. Omdat ze gezellig op hun klompen waren, was de naam snel gevonden; De Klomp. De klomp was het schoeisel voor de arme mens en paste dus precies bij deze fanfare der armen. De oprichtingsdatum was 6 september 1938. Die datum staat op het vaandel geborduurd.

Jarenlang vreesde men, dat alle paperassen rondom “De Klomp” waren verdwenen. Gelukkig bleek dit niet helemaal waar te zijn. Bets Hoevenaars had gelukkig nog wat bewaard; helaas van de eerste jaren is niets meer teruggevonden. We hebben wat dat betreft alleen de opgeschreven herinneringen van Miet Janssen en van de dochter van Jo Schepens, Sjaan. Zij schreef in 1999, ze was woonachtig in Australië, dat haar vader na het Carnavalsfeest in Den Bosch al op het idee werd gebracht en er toen meteen aan begon. De Klomp was natuurlijk een flauwekulharmonie; geen duur instrumenten, geen muziekbladen vol noten, mollen en kruizen, geen dirigent, geen dure kostuums, geen concerten, maar wel zeer origineel, authentiek, gezellig, vrolijk en gastvrij voor iedereen. Er was wel een basisregel om lid te kunnen worden; je moest aan de Oisterwijkseweg wonen of gewoond hebben.

De oprichters wilden hun fanfare toch wel enig cachet geven en namen contact op met de zusters van huize Stanislaus. Die waren niet te beroerd om een origineel vaandel te vervaardigen voor de arme muzikanten. Dit vaandel wordt tijdens openbare optredens nog steeds vol trots getoond door de fanfare. Het vaandel wordt geflankeerd door twee schellenbomen, die rond 1939 werden gemaakt van afdankmateriaal. De ronde kapjes waaraan de belletjes hangen zijn gesmeed uit oude koperen lampenkapjes door Jo Schepens, een uitstekende kopersmid, die van niets iets kon maken. Je kunt nog zien waar de uitsparingen voor de elektriciteitsdraden zaten. Instrumenten, buiten de mirlitons om, waren twee kleine trommels, de grote trom, de bekkens en natuurlijk het accordeon om meer volume te geven en de maat te houden. Deze echte instrumenten moesten er voor zorgen, dat men ook buiten een straal van tien meter de muziek kon horen!

Behalve deze echte instrumenten was er natuurlijk het belangrijkste instrument; de mirliton. Daaraan had de fanfare immers haar naam te danken.Wolters Handwoordenboek noemt de mirliton een rietfluitje, dat aan beide zijden door een vliesje wordt afgesloten, Van Dale noemt het een kinderfluitje, De Winkler Prins rekent de mirliton tot de membranofonen, hoewel het niet om een muziekinstrument in de strikte zin van het woord gaat (ofwel ze vinden het geen instrument). Als je Google naslaat spreken ze over een kazoo (spreek uit; kazoe), een eunuchfluit, een hoornmirliton en een zobo (een neptrompet, waarin ook gezongen wordt). ‘De Klomp’ heeft nog steeds originele (verkoperde) mirlitons; kleine ‘koperen’ blaasinstrumentjes met een membraam ter grootte van een eurocent in het midden. De mirliton is bevestigd aan een zorgvuldig gefiguurzaagd houten basiselement. Het zilverkleurig geschilderd basisinstrument kent verschillende vormen afgeleid van echte instrumenten; er zijn trompetten, saxofoons, pistons, baritons en onbeweegbare schuiftrombones.

Het kenmerkt de echte Gèsselse miens; als je op stap gaat moet je er netjes uitzien. Dat vinden ze bij ‘De Klomp’ ook. Dus als er uitgetrokken wordt, moet alles er tiptop uitzien. In gepaste kledij gaat men de straat op. De kleding is als volgt: mooie, wit gelakte klompen, een zwarte broek, zwarte anklets, een wit overhemd met daarover een strak gestreken blauwe boerenjas, die vroeger ook door deftige boeren en marktkooplieden werd gedragen. Op de kiel staat een mooi wit klompje. Om de nek een rode boerenzakdoek, die bijeengehouden werd door een mergpijpje, maar nu is vervangen door een houten klompje en op de test een zwarte boerenpet. Dit alles onder het motto: nostalgie is mooi, maar met de pet op je test, kom je er ook best!.

Mirlitonfanfare kent geen vrouwelijke leden en de bedoeling is eigenlijk, dat dames ook nooit lid kunnen worden. Toch spelen ze een belangrijke rol in het voortbestaan van ‘De Klomp’. Niet te verwaarlozen is de inzet van de dames bij de jaarfeesten en jubilea. Hun hoofdtaak blijft echter het voortbrengen van nieuwe leden. Emancipatie is zoals u kunt lezen al ver doorgevoerd binnen ‘De Klomp’! Vermeldenswaardig is wel, dat het aantal echtscheidingen binnen de vereniging bij lange na niet het landelijk percentage van 30 % haalt, dus …..! Nee, zonder dames hebben wij geen klomp om op te staan!

Om terug te komen op de geschiedenis; van de eerste periode is weinig bekend. Al rap breekt de oorlog uit, dus heeft de fanfare een vijftal jaren een sluimerend bestaan hebben gekend. Wie wilde er immers optreden onder toezicht van de door Duitsland verordonneerde Kultuurkamer? Wel is bekend, dat in 1945 bij de bevrijdingsfeesten ‘’De Klomp’’ onderdeel uitmaakte van de bevrijdingsoptocht. Ook in 1948 bij de abdicatie van Koningin Wilhelmina en de troonsaanvaarding van Koningin Juliana nam de mirlitonfanfare een prominente rol in tijdens de koninginnenfeesten. En dan wordt het stil en helaas zijn uit die tijd geen geschriften meer gevonden (het schijnt, dat ze zijn meegegeven met het oud papier, dat werd opgehaald door de echte harmonie ‘’Prinses Juliana’).

In 1963 was er opeens weer belangstelling voor ‘De Klomp’ en vond een soort wederoprichting plaats. Helemaal met een blanke lei hoefde men niet te beginnen; het vaandel, de schellenbomen en de instrumenten waren er nog. Wat nog belangrijker was: er was een financiële basis. Er bleek nog Euro 1011,-- in kas te zijn. Op 15 oktober 1965 werd er dan ook snel een spaarbankboekje onder nummer A 379731 geopend bij de Boerenleenbank. In 1964 werd deelgenomen aan de eerste Carnavalsoptocht van Moergestel; het Pierewaaiersrijk. Er werden om de kas te spekken barakconcoursen en andere evenementen georganiseerd. Een van de dames maakte van een lap stof een kiel en de trotse eigenaar betaalde daar € 1,10 voor. Een petje kostte het lid € 0,90. Bij elke feestelijke gelegenheid gaf ‘De Klomp’ tegen een geringe vergoeding acte de présence. De penningmeester had blijkbaar in eerste instantie niet zo’n vertrouwen in een papieren spaarbankboekje; daar stonden immers alleen maar cijfertjes op en daar kon je toen nog niet mee betalen. Hij stortte in 1985 ineens een bedrag bij van maar liefst € 591,--, waardoor het saldo weer groeide naar € 1237,--. Daarna werd het weer stil…!

s scheepsrecht is het gezegde. In oktober 1994 werd in Moergestel ter ere van de viering van 50 jaar Bevrijding een nostalgische optocht gehouden. De optocht bewees een staaltje van perfecte organisatie te zijn. De bedoeling van de initiatiefnemer van de wederopstanding van ‘De Klomp’, Martien Oerlemans, was slechts een eenmalig optreden. Martien had niet zo’n groot vertrouwen in de verrijzenis en had daarom in zijn functie van voorzitter van Buurtvereniging ‘De Oisterwijkseweg’ zowel de mannen als vrouwen opgeroepen om samen een Mirlitonfanfare te formeren. Zijn ex-zwager Jan van Elderen was het daar niet mee eens. Zijn mening was; als we teruggaan naar de roots van de fanfare, dan bestaat de formatie alleen uit mannen. Historisch gezien spelen vrouwen geen openbare rol in onze harmonie, dus die mogen er niet bij! Jan werd gesteund door de werkelijkheid. Wat bleek; het enthousiasme van de bewoners van de Oisterwijkseweg was zo groot, dat men met een voltallige fanfare kon deelnemen aan de Bevrijdingsoptocht. Vooral mannen, die tussen 1963 en 1985 hadden deelgenomen aan de eerste verrijzenis waren zeer gecharmeerd van het idee en meldden zich en masse aan als lid. Dat ze niet meer op de Oisterwijkseweg woonden, speelde geen rol meer.

Zo de Bevrijdingsoptocht was voorbij! Een enorm succes voor de organisatie, maar ook voor ‘De Klomp’. Plaatselijk weekblad Moergestel Nieuws publiceerde na de bevrijdingsoptocht een wervend artikel met daarin een oproep aan alle mannen, die ooit aan de Oisterwijkseweg hadden gewoond of nog woonden om lid te worden van de fanfare. Op 1 augustus 1994 vindt de heroprichtingvergadering plaats. Het bestuur wordt gevormd door Jan van Elderen (voorzitter), Tinus Schilders (secretaris), Rinus Denissen (penningmeester), Gerald de Groot en Theo Roosen. Jan van Elderen zet zich in voor de complete wederopstandig. Jan wil het weer hebben zoals het in het begin was; dus geen plastic fluitjes, maar metalen. Tot ieders verwondering toveren ze bij de Tilburgse muziekhandel Passchier een hele doos met metalen mirlitons onder de toonbank vandaan. Glimmend van trots kunnen Jan van Elderen en Rinus Denissen, al op de tweede repetitie mededelen, dat men voortaan met echte mirlitons gaat optreden. Over de kledij was men snel uitgepraat; hetzelfde als in 1938. Wel in afwijking met de kleding van 2013; een boerenkiel en een mergpijpje voor de zakdoek. De contributie wordt bepaald op € 9,-- per jaar.

Vaandel en schellenbomen waren met wat koperpoets weer in de oude staat terug te brengen. Ergens komen de grote trom, de kleine trommels en de bekkens uit de kast. Maar de rest?? Ja, wie heeft er niet ooit zo’n houten instrument geleend voor een optreden tijdens een feestje of bruiloft? Blijkbaar heel veel vrienden, die ze helaas nooit meer terugbrachten. Gelukkig hebben jongens van na de oorlog heel veel gefiguurzaagd, dus kon men aan de slag. Van elk instrument worden drie exemplaren gezaagd, want ‘De Klomp’ marcheert van oudsher in ‘rotten van drie’. In het hart van de fanfare marcheert de accordeonist, die ritme en de klank aan het optreden moet geven.

Het vinden van een accordeonist is geen sinecure; wie kan er immers met zo’n bewerkelijk instrument spelen en tegelijk lopen? Dergelijke muzikale kunstenaars zijn dun gezaaid. In Moergestel wil niemand die zware taak op zich nemen. In Oisterwijk zijn ze niet zo beroerd en verklaren ze zich bereid om hun Kees van Boxtel uit te lenen voor de Bevrijdingsoptocht. Kees bevalt het zo goed in Moergestel, dat hij na bijna 20 jaar nog steeds de accordeonist is, hoewel hij vanaf 2013 wordt geassisteerd door de meer dan 40 jaar jongere Pascal Vorstenbosch uit Goirle.

De fanfare is geen officiële vereniging of stichting, die zich heeft laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Op 23 oktober 2000 hebben de leden de statuten tijdens de algemene ledenvergadering goedgekeurd. Statuten, die voor iedereen begrijpbaar zijn, niet te ambtelijk en met een duidelijke doelomschrijving van de fanfare. Het doel is zich sociaal in te zetten (vandaar o.a. de optredens in verzorgingstehuizen en tijdens bijvoorbeeld Wiekentkunst), daardoor positieve invloed uit te oefenen op het sociale leven in Moergestel en het laten voortbestaan van deze nostalgische fanfare.

‘De Klomp’ heeft een uitgebreid liederenboek met een enorme variatie aan liedjes. Het repertoire kent smartlappen als De Smokkelaar, Aan de grens van de Duitse heuvelen en De Zuiderzeeballade. Liefdesliedjes zoals Daar bij die molen en De smokkelaar. Natuurlijk het Brabantse Volkslied, maar ook het Zuid-Afrikaanse Sarie Marays. En echt waar; waarschijnlijk kennen zij als enige fanfare in de wereld De Klompendans. Een prachtige afsluiter blijft het vol hartstocht gezongen Hèrmennieke van Bergeijk. Het streven is om zich minimaal 4 keer per jaar te presenteren aan het publiek. Daarvoor moet natuurlijk wel geoefend worden en dat gebeurt voornamelijk in de wintermaanden.

De laatste 19 jaar heeft ‘De Klomp’ natuurlijk ook al weer historie geschreven. Deze wordt sinds 1994 goed gearchiveerd door Marij van Elderen-Antonis. Hieruit blijkt o.a., dat ‘De Klomp’ optredens heeft verzorgd in diverse instellingen (blinden- en doveninstituut Vught, verzorgingstehuis St. Elisabeth in Goirle, huize Stanislaus, bejaardenhuis De Reuselhof), jaarlijks spelen zij bij camping ‘De Boskant’ voor blinden en slechtzienden, zij traden op tijdens Gildefeesten in Moergestel, Sambeek en Oudekerken aan de IJssel, muziekfeesten in Oirschot, de intocht van Sint Nicolaas luisterde ze op, welkome gast was de fanfare bij Tilburg Culinair, zij speelden ook tijdens de Reuzenoptochten in Oisterwijk en Tilburg, een paar jaar zaterdags na de Carnavalsmis in ’t Centrum, enz.

In het kader van het 60-jarig bestaan bood een van de leden ‘De Klomp’ een monument aan. Wim Mertens, in 2012 overleden, was een van de leden uit de tweede periode. Wim was kastelein in het plaatsje Sambeek, maar kwam als het enigszins mogelijk was toch naar de repetities in clubhuis ‘De Bosfazant’. Hij liet in 1998 voor het pand Oisterwijkseweg 4 een zwerfkei plaatsen met koperen opschrift als waardering voor het plezier, dat hij altijd had genoten bij ‘De Klomp’. De Gemeente eiste wel, dat op kosten van ‘’De Klomp’’ het groen werd aangepast, het onderhoud van de gedenksteen kwam ook voor eigen rekening.

Bij het bereiken van de pensioengerelateerde leeftijd besloot Hein Bruurs van het transport- en grondwerkbedrijf Bruurs ook lid te worden van ‘De Klomp’. Hij zag, dat er een aantal mensen moeite hadden om urenlang in een optocht mee te lopen. Hein had nog een niet meer gebruikte oplegger staan en ging aan de slag om die om te bouwen tot een comfortabel vervoermiddel voor de Klompianen. Helaas overleed Hein totaal onverwacht en stond de wagen daar half afgemaakt. Met vereende krachten en behulp van gespecialiseerde bedrijven werd de wagen omgetoverd in een superveilig vervoermiddel met luxe zitplaatsen voor de muzikanten. Terecht dat het voertuig bij de doop de naam ontving van de initiatiefnemer: ‘Onze Hein’.

Waar de eerste periode het clubhuis was, durven we niet met zekerheid te zeggen. Het zal wel bij ‘’Breda’s Welvaren’’ of in ‘’De Hut’’ zijn geweest. In de tweede periode (1963 tot ongeveer 1985) was de huisvesting in café ‘’De Hut’’. Na 1994 werd er definitief gekozen voor camping ‘’De Bosfazant’’ van Wim Kastelijn, nu van Walter en Mary Kastelijn. Het prettige is, dat “De Bosfazant” altijd de maandagavond voor ons open laat..

Vraag voor de buitenstaander is natuurlijk; zit er nog toekomst in ‘De Klomp’? Wij zijn ervan overtuigd, dat die toekomst inderdaad bestaat. Het grootste probleem: een jongere, gedreven accordeonist lijkt voorlopig opgelost, de aanwas van nieuwe leden biedt hoop voor de toekomst (er zijn 36 actieve leden). Diverse nieuwe leden zijn pas rond de 40 jaar en aangezien de gemiddelde leeftijd van de mens in Nederland stijgt, hopen ook de ouderen nog lang te kunnen genieten van deze unieke club.

Op zondag 8 september 2013 vierde “De Klomp’’ haar 75 jarig bestaan bij clubhuis “DeBosfazant” Alle mirlitonsfanfare uit Nederland waren hierbij aanwezig. Na een prachtige H. Mis en een optocht door Moergestel werd de muzikale middag bezocht door ongeveer 350 bezoekers. Het was echt een middagje voor en door Moergestel. Tenslotte een ode aan de jarige vereniging.

Samenstelling geschiedenis door Jos Denissen